Kadıköy

Kadıköy: Dünü, Bugünü, Yarını

Rehber

Doç. Dr. Cem Beygo
Araş. Gör. Aslı Ulubaş Hamurcu

1 - Boğaz Köprüsü (Boğaziçi Köprüsü), resmî adıyla 15 Temmuz Şehitler Köprüsü ya da boğaza inşa edilen ilk köprü olmasına atıfla Birinci Köprü, Karadeniz ile Marmara Denizini birbirine bağlayan İstanbul Boğazı üzerinde yer alan üç asma köprüden biridir. Köprünün ayakları Avrupa Yakası'nda Ortaköy, Anadolu Yakası'nda Beylerbeyi semtlerindedir.

İstanbul Boğazı üzerine yapılan ilk köprü olmasına atfen halk arasında Birinci Köprü olarak da adlandırılan Boğaziçi Köprüsü, daha sonra yapılan Fatih Sultan Mehmet Köprüsü ve Yavuz Sultan Selim Köprüsü'yle birlikte kentin iki yakası arasında kara ulaşımını sağlar. 20 Şubat 1970 tarihinde yapımına başlanan köprü, 30 Ekim 1973 tarihinde, Türkiye Cumhuriyeti'nin kuruluşunun 50. yıldönümü şerefine Cumhurbaşkanı Fahri Korutürk tarafından devlet töreniyle hizmete açıldı. Yapımı tamamlandığında dünyanın en uzun dördüncü asma köprüsüyken, 2012 yılı itibarıyla yirmi birinci sırada bulunmaktadır.

26 Temmuz 2016'da köprünün resmî adı, 2016 Türkiye askerî darbe girişimi sırasında köprüde hayatını kaybeden vatandaşların anısına 15 Temmuz Şehitler Köprüsü olarak değiştirilmiştir.

2 - Fikirtepe’de ilk yaşam (ilkel yaşam) MÖ 6.400-5.800 yıllarında oldu. İkinci yerleşim dönemi ise MÖ 1000 yılarında ticaret kolonilerine ev sahipliği yaptı ve adı Halkedon (Bakır Ülkesi) olarak anıldı. Modern yerleşim ise 1700’lü yıllarda yaşandı. O zamanki ismi Fikir Tepesi idi. Fikirtepe’nin güneyi deniz, kuzeyi bağ ve bostanlarla çevriliydi. Yani hem denizcilik hem de tarımcılık yapanlara ev sahipliği yapan ender bölgelerden biri olarak öne çıktı. Her iki tarafı vadilerle sınırlı olan ve Kurbağalıdere'ye doğru çıkıntı yapan alçak bir tepe olan Fikirtepe'nin, eski devirlerde denizle bağlantılı olduğu tahmin edilmektedir. 1876'da kısa süre tahta çıkan V. Murad'ın av köşkü Fikirtepe'nin neredeyse tek yapısı olma özelliğini 1950'lere kadar sürdürmüştür. 1950'lerden itibaren yoğun bir iç göçe sahne olan ve hızla bir gecekondu bölgesi haline gelen Fikirtepe, 1965'te Kadıköy İlçesi'ne bağlı bir muhtarlık olmuştur. İstanbul halkının mesire yeri olarak kullandığı çayırlar, çilek ve bamya tarlaları tahrip edilmiş ve yerlerini binlerce gecekondu almıştır. 1960 sonrası yeni düzenlemelere bağlı olarak Kadıköy ve çevresinde de bazı yeni mahalleler kurulurken, 1965'te şehir içinde kalan bucakların lağvedilmesine paralel olarak Kızıltoprak ve Erenköy bucakları da kaldırılarak yerlerine mahalleler oluşturulur. Aynı tarihte gecekondulaşmayla oluşmuş bulunan Fikirtepe ayrı bir mahalle olarak Kızıltoprak'tan ayrılır. Günümüzde kuzeyde D 100 otoyolu, güneyde Kayışdağı, doğu’da Merdivenköy, batıda kurbağalıdere-Boğaziçi Köprüsü Yolu ile çevrili olan Fikirtepe’nin Kalamış Koyu’na uzaklığı 1.300 metre, Kadıköy Koyuna uzaklığı ise 2.000 metre.

3 - Bağdat Yolu ismini, Osmanlı Padişahı IV. Murat'ın Bağdat'a yaptığı ve Osmanlıların zaferi ile sonuçlanan "Bağdat Seferi"den aldığı düşünülmektedir. İstanbul Şehremaneti, bugünkü deyişle İstanbul Belediyesi tarafından 1918'de yayınlanan şehir planında Kurbağalıdere ve Kızıltoprak arası Bağdat Caddesi olarak gösterilmiştir.1930’lardan itibaren Cadde’ye yapılan Kadıköy-Bostancı tramvayı, gidiş geliş iki hat olarak çalışıyordu. Ulaşım kolaylığı çevreyi yaşanılabilir hale getirmekle kalmayıp, çevreden birçok insanın yerleştiği popüler bir mekân yapıyordu. 1950’lerde çevreye üç katlı imarın gelmesi eski köşklerin yanı sıra yenilerinin yapılmasına da yeşil ışık verdi. Daha sonraki yıllarda imar durumu dört hatta beş kata çıkarıldı. Bağdat Caddesi 1960’larda nam kazandı ve Kadıköylülerin piyasa yeri olmaya başladı. Buranın 1960’larda nam salmasının sebebi ise yüzlerce yıllık hikâyesi, buram buram tarih kokan köşkleri ve yeni inşa edilen apartmanları oldu. Yeni yapılan apartmanlar buraya özel oldu ve Cadde’nin ün kazanmasında çok büyük katkıda bulundu. 1965 yılında çıkan Kat Mülkiyeti Kanunu ile Kadıköy’de de kat karşılığı inşaatçılık başladı. 1966 yılında maalesef Bağdat Caddesi’nden tramvay kaldırıldı. 1970’lerde Bağdat Caddesi hızla eski köşklerin yıkılıp yeni apartmanların yapıldığı bir döneme girdi. 1980’lerde yapılaşma büyük revaçta idi. Sahiller dolduruldu. Sonrasında ise, çevre sayfiye ve yazlık özelliğini kaybetti. 2000’ler Bağdat Caddesi’nin ”Cadde” adıyla anıldığı, kafeler ve restoranlarla dolduğu yıllar oldu. 2010’lu yıllarda ise 1999 depremine önlem olarak Kentsel Dönüşüm düşünülerek Cadde’deki binalar tek tek yıkıldı ve zamanla yerlerine yenileri inşa edildi.

4 - Dragos Tepesi’nin içinde bulunduğu bölgenin bilinen tarihi 6’ncı yüzyıla kadar uzanır. Bizans ve Osmanlı dönemlerinde Anadolu Yakası’nın önemli yerleşim merkezlerinden olan bölge, bugün Kartal ve Maltepe ilçe sınırları arasındadır. Tepenin eteklerinde uzanan ve bugün iki ilçe arasında sınır konumunda bulunan Dragos Çayı, Selçuklu Türkleri ile Bizans arasındaki ilk sınır noktasıdır. Bizans İmparatoru Alexios Kommenos ile Anadolu Selçuklu Sultanı Süleyman Şah, 1081 yılında imzaladıkları antlaşma ile Dragos Çayı’nı iki taraf arasında sınır olarak belirler.

Yapımına 1957 yılında başlanan ve resmi açılışı 1969 yılında gerçekleşen Tekel Cevizli Sigara Fabrikası, 1967 yılında üretime başlamıştır. Çok sonraları 1993’te sigara imal makinelerinin yanı sıra paketleme, ambalaj ve çeşitli tütün hazırlama makinelerini kapsayan bir modernizasyon çalışması yapılmış, 2008 yılındaki özelleştirmeden sonra işlevsiz kalan fabrika İstanbul Şehir Üniversitesi’ne tahsis edilmiştir. Üniversite, tarihi bina ve yeşil alanları koruyarak ve Koruma Kurulları’nın denetiminde restorasyonlar yaparak 2017-2018 döneminde eğitim öğretim faaliyetlerine başlamıştır. Süreç içerisinde fabrikanın tarihine ışık tutacak malzemeler muhafaza edilmiştir.

5 - Ataşehir, İstanbul'un Anadolu yakasında bulunan bir ilçedir. 2008 yılında Kadıköy, Ümraniye ve Üsküdar'dan bâzı mahallelerin içine katılmasıyla ilçe statüsü kazanarak İstanbul'un 39 ilçesinden biri olmuştur. Güneybatıdan Kadıköy, batıdan Üsküdar, kuzeyden Ümraniye, doğudan Sancaktepe ve güneydoğudan Maltepe ilçeleriyle çevrilidir. İlçenin 2013 itibarıyla nüfusu 405.974'tür ve 17 adet mahalleye sahiptir. İnşaat şirketlerinin Ataşehir'in batı tarafındaki arazilerin uygunluğundan dolayı konut ve ofis projelerini bu bölgede gerçekleştirmesiyle Batı Ataşehir kavramı ortaya çıkmıştır. Varyap Meridian, Uphill Court gibi yapılar ilçenin batı kısmında bulunmaktadır. Ayrıca 2012 yılında kurulan Ülker Sports Arena da Batı Ataşehir'de yer almaktadır.